عنوان: نشریۀ مطالعات غرب آسیای ساتین

نویسندگان : هادی آذری ازغندی، نبی خلیلی، مهدی صادقی، محدثه وحیدی مهر، مهدی حبیب زاده

سردبیر: حسن خوبدل، عضو هیئت علمی دانشگاه سوره، تهران، ایران

سال نشر : پیش شماره اول، زمستان 1398

 سخن سردبیر

از چند سال پیش که مفاد درسی رشتۀ عکاسی در دانشگاه های تهران مورد بازنگری قرار گرفت و واحدی درسی با عنوان «تاریخ تطبیقی عکاسی ایران و جهان » در فهرست دروس مقطع کارشناسی ارشد عکاسی در برخی دانشگا هها گنجانده شد، جرقۀ نظر به عکاسی در کشورها و فرهنگی هایی غیر از اروپا و آمریکا در ذهنم زده شد. تا پیش از آن، تاریخی از عکاسی که در دانشگا هها تدریس شده و به بحث گذاشته می شد صرفاً بر رخدادهای عکاسی در اروپای غربی و شمالی و ایالات متحدۀ آمریکا متمرکز بود. این واحد درسی در روزهای نخستین، مواد و مصالحش از پژوهش های بومی در حوزۀ تاریخ عکاسی ایران و کتاب های کلاسیک تاریخ عکاسی غرب تهیه می شد و در نهایت با روش شناسی مطالعات تطبیقی پیش می رفت.
بعدها شاید در اثر اتفاق، و یا خواست زمانه، زیر عنوان همین واحد درسی بحث کلا سها به فرهنگ های دیگر نیز کشیده شد و برای شخص من در همین کلا سها بود که جذابیت مطالعه و پژوهش در مورد فرهنگ های «دیگران »، از اروپای شرقی گرفته تا آفریقا و آسیا و حتی آمریکای جنوبی و استرالیا و ... خود را نشان داد. علاوه بر جذابیت داده هایی که از فرهنگ های دیگر در برخورد با عکاسی پیش رویمان بودند، مفهوم رسانۀ عکاسی و کارکردهای آن در مقام رسانه ای فرهنگی بیش از پیش در برابر چشمانمان وسعت یافت. بعدها به فراخور مباحث، به نقاشی و اصولاً فرهنگ تصویری این جغرافیاها نیز می پرداختیم تا درک خود از فرهنگ تصویری و برخورد فرهنگ های غیر اروپایی و آمریکایی با این رسانه را قوت و عمق ببخشیم.
تا چندی پیش یافتن مطلبی پژوهشی و تحلیلی در میان منابع فارسی و حتی انگلیسی در مورد عکاسی نقاط دیگر جهان کار دشواری بود. اما امروز وضعیت این حوزۀ پژوهشی نسبت به دهۀ پیش تفاو تهای چشمگیری داشته است. درست است که هنوز هم مطالب جدی زیادی در مورد عکاسی و هنر به اصطلاح «دیگران » موجود نیست، اما بارقه های امید بیش از گذشته خودنمایی می کنند. یکی از این بارقه ها پایان نامه های پژوهشی جدی در این حوزه و پرداختن نهادهای دانشگاهی کشورهای خارج از جغرافیای مرکز مسلط، به انواع مدیوم های هنری در کشور خود از منظرهای مختلف است.
نشریۀ مطالعات غرب آسیای ساتین بر اساس چنین دغدغه ای متولد شده است. دوست داریم و امیدواریم که بتوانیم متولی و آغازگر جدی مطالعه، پژوهش و نوشتار بومی در مورد عکاسی، نقاشی و هنرهای جدید این جغرافیا باشیم و در صورت امکان بستری برای حمایت و انعکاس پژوهش ها و بحثها در عکاسی و نقاشی حوزۀ غرب آسیا باشیم. علاوه بر این، تلاش برای انتشار مقالات اصلی به سه زبان فارسی، عربی و انگلیسی در راستای این امید است که بحث را از محدودۀ زبان فارسی بیرون کشانده و نویسندگان و پژوهشگران دیگر کشورها را به شرکت در بحث و نگارش مقالات تشویق کرد.
برای این کار تصمیم هیأت تحریریۀ نشریه بر این شد تا نخست چند پیش شماره با عناوین کلی «عکاسی در غرب آسیا » و «نقاشی در غرب آسیا » گشایش بحثی باشند و آزمونی برای ما برای رسیدن به شمایل نهایی و دلخواه نشریه. پس از این چند پیش شماره، هر کدام از شماره های اصلی به شکل موضوعی، بر مبحث و دغدغه ای خاص متمرکز شده و سفارش نوشتار مقاله و پژوهش بر اساس آن موضوع پیش خواهد رفت. همانطور که گفته شد تلاش داریم تا علاوه بر پژوهشگران و نویسندگان ایرانی، بتوانیم از حاصل پژوهش های نویسندگان بومی کشورهای غرب آسیا، در راستای هر چه غنی تر کردن مطالب مان بهره ببریم.
همچنین بر آنیم تا برای دسترسی و مطالعۀ علاقمندان، مطالب مفیدی که در قالب کتاب در حوزۀ عکاسی و نقاشی غرب آسیا نگاشته شده است را با ترجمه هایی سلیس و دقیق در و بسایت نشریه به شکل ماهانه و دنباله دار در اختیار خوانندگان علاقمند قرار دهیم تا در نهایت به شکل کتابی در دسترس قرار بگیرند.
نخستین مطلب انتخابی در این زمینه کتاب لنز بومی است که با ترجمۀ مترجم متخصص و توانمند، مهدی حبیب زاده از این شماره در دسترس خوانندگان عزیز قرار می گیرد.
عناوین مقالات پیش شمارۀ نخست
در پیش شمارۀ؛ درآمدی بر عکاسی در غرب آسیا از چند پژوهشگر هنر حوزۀ غرب آسیا دعوت کردیم تا به شکلی عام در مورد حوزۀ پژوهش و دغدغۀ خود مقاله ای برای نشریه بنویسند. با تشکر از این دوستان،مقالات این شماره به این قرار هستند:
نبرد بر سر تصویر ایران: عکاسی و سیاست در ایران پیشاانقلابی
هادی آذری که دانش آموختۀ رشتۀ عکاسی و پژوهش هنر است، رسالۀ دکترای خود را در حوزۀ تاریخ عکاسی ایران نگاشته است. او همچنین در دانشگاه های ایران به تدریس عکاسی، در حوزۀ نقد و نظریه مشغول است. او در این مقاله، به اقسام و اشکال گوناگون کنش سیاسی رسانۀ عکاسی در ایران دورۀ پهلوی دوم پرداخته است. او در این مقاله تلاش های اندیشه ها و گفتمان های رقیب پیش از انقلاب اسلامی 1357 برای در اختیار گرفتن توان و قابلیت عکاسی در راستای به کرسی نشاندن ایدۀ خویش را به تفصیل کاویده است.
عکاسی و افغانستان
نبی خلیلی پژوهشگر در زمینۀ تاریخ عکاسی افغانستان است و به همراه احمد شفایی در سال 2014 کتابی با عنوان تاریخچۀ عکاسی افغانستان به زبان فارسی و انگلیسی منتشر کرده اند. او در این مقاله با نگاهی تاریخی تلاش کرده است تا روند رخدادها در عکاسی افغانستان از زمان ورود این رسانۀ نوظهور تا نخستین فعالیت های جدی و اثرگذار را به بحث بگذارد. با توجه به این که در زمینۀ تعاملات سرزمین و فرهنگ افغانستان با رسانۀ عکاسی مطالب زیادی در دسترس نیست، مقالۀ نبی خلیلی فرصت مغتنمی برای آشنایی با عکاسی افغانستان و در دسترس قرار گرفتن داد ههایی برای آغاز بحث در این زمینه است. از ایشان که با فروتنی و مهربانی مقالۀ خود را در اختیار نشریه قرار دادند صمیمانه سپاسگزاریم.
نگاهی به نقش سلطان عبدالحمید دوم عثمانی در پیشبرد عکاسی و بررسی
آلبو م های اهدایی او به کتابخانۀ کنگره ایالات متحدۀ آمریکا و موزۀ بریتانیا
مهدی صادقی دانش آموختۀ عکاسی در مقطع کارشناسی ارشد، مدرس و پژوهشگر در حوزۀ تاریخ عکاسی است. در اینجا او بخش هایی از رسالۀ کارشناسی ارشد خود را که در آن به عکاسی در امپراطوری عثمانی قرن نوزدهم پرداخته است در اختیارمان قرار داده است. در این مقاله او به نقش سلطان عبدالحمید دوم در روند پیشبرد عکاسی پرداخته و بر آلبوم هایی که او به منظور نشان دادن چهره ای متفاوت از سرزمین های تحت حاکمیت خود به اروپا و آمریکا فرستاده است متمرکز شده است. صادقی در اینجا نوع برخورد امپراطور با رسانۀ عکاسی و کارکرد این رسانه برای این امپراطوری و عکس های این آلبو م ها را به بحث گذاشته است.
از سوی تمامی دست اندکاران نشریه، از دوستان و عزیزانی که موجبات دلگرمی ما در آغاز این راه دشوار را فراهم کردند، صمیمانه سپاسگزاری کرده و شما را به خواندن این مقاله ها دعوت می کنم.
از دل و جان پذیرای انتقادات و پیشنهادات و همکار ی ها هستیم.
حسن خوبدل، د ی ماه 1398